‘Dag Tine, bedankt om uit mijn Vinted winkeltje te kopen. Ten laatste morgen is je jas onderweg’. Geschreven door een mens – dat moet er denk ik voortaan maar bij staan, om verwarring te voorkomen. Een dame uit Vlaanderen, het gebied met de schoonste versie van onze Nederlandse taal. In figuurlijke zin dan, want tegenwoordig is taal geproduceerd door ChatGPT met behulp van AI letterlijk de schoonste taal. Ontdaan van alle emotie, van alle rijkdom die taal zo waardevol maakt.
De nieuwe chat-app ChatGPT produceert met behulp van Artificial Intelligence (AI) teksten. Je mikt er een vraag in, stelt een paar voorwaarden en de slimme chatbot poept een tekst uit. Feitelijk juiste tekst. Leuk man. Heel handig ook. Diverse media probeerden het al. RTL Nieuws liet de app een tekst produceren waarin de chatbot zijn eigen voordelen beschreef: ‘gemakkelijk en snel communiceren, zonder uren te hoeven spenderen aan het schrijven van teksten of het voeren van gesprekken’. Stel je voor: een wereld waarin je niet meer uren hoeft te schrijven of te praten. Als je het mij vraagt, zijn we dan regelrecht in de hel beland. Maar goed, niet iedereen houdt van praten en schrijven. En ik ben doorgaans best positief ingesteld, dus ik probeer heel hard de voordelen van dit nieuwste snufje in te zien.
Chatbot in plaats van communicatieadviseur
Gebruiksaanwijzingen bijvoorbeeld, van medicijnen of apparaten, zijn niet leuk of interessant om te schrijven. Dan zou ChatGPT een uitkomst zijn. Ook standaard reclameteksten van bedrijven die alleen maar graag willen vertellen dat ze ’24 uur per dag, 7 dagen per week bereikbaar zijn’, ‘de klant maximaal ontzorgen’ en ‘service altijd bovenaan hebben staan’, zou je best door zo’n chatbot kunnen laten schrijven. Er zijn diverse communicatieadviseurs van middelgrote en grote bedrijven die er continu op hameren dat deze loze kreten in elke advertorial onderstreept en met uitroeptekens terugkomen. Lijkt me geen enkel probleem die te vervangen door chatbots. Denk niet eens dat we het merken.
Het uitroeien van een zaadje
Die abortuspil uit de kop, is dat niet wat cru? Weet ik niet: beiden bieden een quick fix voor het uitroeien van een geplant zaadje. Elke oprecht geschreven tekst, over welk onderwerp dan ook, begint met een zaadje. Een sprankeltje creativiteit, een heel klein lichtje dat ergens binnenin begint te gloeien. Meestal na interactie met een mens. Die mens heeft verteld over een bepaald onderwerp en de schrijver tegenover hem begint het onderwerp te pakken, te begrijpen. Ziet en voelt waar de spreker naartoe wil, wat de boodschap is die de wereld in gebracht mag worden.
Lichtje laten branden
Taal is wat mensen onderscheidt van niet-mensen. Woorden maken onze wereld rijk. Nee, dat klopt niet: woorden aaneengeregen tot zinnen, tot alinea’s, tot teksten die je verbazen, boos maken, prikkelen, kippenvel geven, laten huilen of lachen. Die verrijken je leven. Taal zindert omdat het je onverwachts kan overvallen. Omdat een zin die je raakt nog dagen, weken of langer met je meereist je verandert, van binnen een zaadje plant. Een lichtje laat branden. Stel je voor dat we door ons leven zouden moeten reizen met alleen feitelijke woorden en zinnen, met verhalen gebracht zonder emotie. Als chatbots over een aantal jaren al onze teksten zouden maken, zouden we dan een gemis voelen? Een leegte binnenin, waarvan we ons vaag kunnen herinneren dat die voorheen werd opgevuld door iets dat warm voelde, dat ons deed tintelen.
Deed deze tekst je iets? Voelde je irritatie misschien, vanwege de vergelijking met de abortuspil? Vond je het einde wat abrupt, had je nog een climax verwacht? Deze tekst werd geschreven door een mens, die met een wat cynische ondertoon een actueel onderwerp vanuit een invalshoek benaderde die je misschien niet had verwacht. Tekst schuurt soms. Tekstschrijvers kietelen, dagen uit, lokken emoties uit. Wen er maar aan, wij zijn niet uit te roeien.
Tine van Knijff-van Hijum
Noordvrouw
P.s. De oplettende lezer heeft wellicht een opvallende herhaling in deze tekst aangetroffen. Een kreet die maar liefst driemaal terugkomt. Ergens in een publicatie de komende tijd vormt deze zin de kern van een bijzonder verhaal met een boodschap. Mooi hè, wat taal kan doen?
